Tất cả mọi người đều đang tìm kiếm chỗ đứng của mình trong cơn bão tố của Đại Hán, giống như các tướng lĩnh và binh sĩ nơi sa mạc Bắc Vực..
Cũng như giữa thú săn và con mồi..
Và cả nữ giới
Từ thời nguyên thủy, nữ giới đã là biểu tượng của sự sinh sản, tức là dân số và sự duy trì nòi giống
Trong chiến tranh, việc cướp đoạt phụ nữ đã có từ thời xa xưa, thời Viêm Hoàng
Sự "cướp đoạt" này không chỉ ở thể xác, mà còn ở tâm lý
Ví như việc kiểm soát suy nghĩ của phụ nữ thuộc các tộc người đối địch, truyền bá tư tưởng lười nhác, ỷ lại, rồi từ đó thông qua giáo dục gia đình mà ảnh hưởng tới đời sau
Ở thời Hán, một chiến lược nhắm vào nữ giới được gọi là "hòa thân"
Chiến lược này tuy không phải chỉ có ở thời Hán mà đã xuất hiện từ trước, nhưng từ thời Hán mới chính thức được đưa ra
Những chuyện xảy ra trước đó như việc Bán Nguyệt Thái hậu dan díu với người nào đó, có thể chỉ là tư thông cá nhân, không thể gọi là hòa thân
Đã nửa năm trôi qua kể từ trận chiến hỗn loạn ở Lũng Hữu, Lũng Tây
Vài tháng trước, dưới sự phối hợp của Giả Hủ và những người khác, quân Hán đã đánh bại liên minh Tây Khương, buộc Bắc Cung nộp đầu, phân chia khu vực sinh sống và ổn định dân Khương bình thường
Trật tự ở Lũng Hữu, Lũng Tây đã có những thay đổi long trời lở đất
Trong đó, A Hiệt Sát – kẻ đã tự tay nộp đầu của Bắc Cung và giúp Phiêu Kỵ quân sắp xếp dân Khương – nhờ công lao nên được phong làm Hộ Khương Giáo uý, nhận thêm vàng bạc và được quyền quản lý những người còn lại của Bắc Cung
Lúc này, A Hiệt Sát đang đứng trên một ngọn đồi, mỉm cười tiễn một đội quân rời đi theo đường cái về hướng đông
Khi bụi mù tan đi, nụ cười trên mặt A Hiệt Sát dần biến mất, thay vào đó là vẻ mặt phức tạp khó tả..
Người vừa rời đi chính là con cháu của Bắc Cung..
Không, giờ đã không còn Bắc Cung nữa..
Trước tình cảnh này, không biết nên nói người Khương đã phản bội Bắc Cung, hay Bắc Cung đã phụ lòng dân Khương
Dù sao, với người Khương Tây bây giờ, họ như muốn gạt bỏ tất cả những gì còn sót lại về Bắc Cung, giống như vứt đi một cái xương đã gặm sạch
Người Khương, sau những năm tháng tan tác dưới tay Đổng Trác, Mã Đằng, Mã Siêu và Bắc Cung, đã hoàn toàn mất hết niềm tin
Tâm lý chán ghét chiến tranh dâng cao chưa từng thấy, và họ đã đổ hết tội lỗi lên đầu Bắc Cung, như thể quên mất rằng trước khi Bắc Cung khơi mào chiến tranh, họ cũng từng ủng hộ hoặc ít nhất là lấp lửng
Chỉ trích người khác bao giờ cũng là việc dễ dàng nhất, phải không
Trong cơn biến động dữ dội này, người Khương cần tìm lại chỗ đứng của mình
"Hy vọng..
hy vọng vị tướng quân người Hán mới này sẽ tốt hơn những tướng quân người Hán trước kia..
A Hiệt Sát nhớ lại chuyện cũ, thở phào nhẹ nhõm, "Rời khỏi dân Khương có lẽ là lựa chọn tốt nhất cho Á Mễ..
Có lẽ..
điều mà dân Khương chúng ta cần là thời gian để nghỉ ngơi, hồi phục..
"Người Hán..
A Hiệt Sát lẩm bẩm, ngẩng đầu nhìn trời, như đang hỏi trời xanh
Giọng hắn nhỏ dần, cuối cùng gần như không thể nghe thấy
Sau đó, hắn quay đầu lên ngựa, thúc ngựa rời đi
Vài ngày tới, hắn sẽ còn phải gặp Giả Hủ để bàn bạc về những vấn đề hậu sự của người Khương
Nghe nói, người Hán sẽ cho dân Khương một tòa thành – một tòa thành riêng cho người Khương
Đây là điều mà Bắc Cung từng mong muốn nhưng chưa bao giờ có được
Không biết Bắc Cung dưới suối vàng có biết chuyện này và nghĩ gì
Khi sương sớm tan dần, một đoàn người ngựa chậm rãi tiến về phía trước
"Ta muốn xuống xe
[ĐỌC TRUYỆN VIP MIỄN PHÍ TẠI Truyendich.vn]
Một giọng nói bất ngờ phá vỡ sự yên lặng của đoàn xe
Trong đoàn xe hướng về phía đông, một giọng nữ đột nhiên vang lên
Tiếp đó, một thân ảnh mặc bộ đồ của người Khương vội vàng nhảy xuống xe, không chút do dự
Được hai nữ tỳ dìu, nàng vội chạy thẳng về phía bụi cây ven đường
"Hán nhân ăn cái gì thế này
A Hiệt Sát từng khuyên nàng nên tập quen với thức ăn của người Hán, nhưng Á Mễ sau khi ăn quá nhiều đậu, dạ dày của nàng không thể thích ứng, khiến bụng cứ réo lên suốt dọc đường
Cuối cùng khi giải quyết xong cơn khó chịu trong bụng, Á Mễ trở lại bên cạnh đoàn xe
Ngẩng đầu lên, nàng thấy con ngựa nhỏ, hơn hai tuổi, vẫn luôn đi theo sau xe của nàng
Con ngựa non này mới chỉ hai tuổi, chưa đủ lớn để đi đường dài, phải đợi đến ba bốn tuổi mới được
Đáng lẽ, nàng không nên mang nó theo trong chuyến đi này, nhưng Á Mễ không nỡ xa nó
Từ khi con ngựa đỏ này mới sinh, nàng đã chăm sóc nó, tình cảm sâu nặng, không thể bỏ được
Chú ngựa con không được trang bị yên ngựa, chỉ đeo một sợi dây cương đơn giản, lúc này nó đang thong thả gặm cỏ ven đường
Rồi bỗng nhiên nó ngẩng đầu nhìn Á Mễ, miệng vẫn nhai cỏ, và ngay sau đó phát ra một tiếng "phụt" khi nó thải ra một đống phân ngựa..
Á Mễ suýt chút nữa phát điên ngay tại chỗ
Nếu nàng không hiểu rõ đây chỉ là tính nết tự nhiên của ngựa, thì chắc hẳn nàng đã nghĩ con ngựa này đang nhạo báng nàng
Á Mễ bước tới, vỗ nhẹ lên đầu con ngựa, rồi leo lên xe
Đoàn xe lại tiếp tục lên đường
"Đồ ăn của người Hán thật khó nuốt
Á Mễ lẩm bẩm, cố gắng không nghĩ đến những chuyện vừa xảy ra
Á Mễ là con gái của Cáp Xích Nạp Nhĩ, em trai của Bắc Cung
Sau khi Bắc Cung tử trận, Cáp Xích Nạp Nhĩ cũng mất mạng trong loạn quân
Người chết rồi, nhưng nợ nần vẫn còn đó, nhà cửa..
à không, trâu bò và gia súc của họ vẫn phải dùng để trả nợ
Ngay cả những nữ nhân trong tộc Bắc Cung cũng không ngoại lệ
Á Mễ không chỉ một lần chứng kiến những nữ nhân của tộc Bắc Cung từng mặc những bộ quần áo lộng lẫy, giờ đây hoặc biến mất không dấu vết, hoặc bị những kẻ thô lỗ đánh đập, sỉ nhục
Họ đã mất đi thân phận cao quý vốn có, trở thành nô lệ
Nô lệ
Một từ quen thuộc nhưng lại vô cùng xa lạ
Á Mễ chưa bao giờ nghĩ rằng hai từ này có ngày sẽ rơi vào chính mình
Cảm giác rùng mình không khỏi ập đến
Không lâu sau, gia súc và tài sản còn sót lại của Bắc Cung và Cáp Xích Nạp Nhĩ đã có những chủ nhân mới
Á Mễ đã từng rất sợ hãi, sợ rằng một ngày nào đó sẽ có kẻ xông vào lều của nàng, xé rách quần áo của nàng, tuyên bố rằng nàng trở thành nô lệ của một hoặc vài người nào đó..
Cho đến khi một ngày, nàng nghe tin mình trở thành ứng cử viên cho việc "hòa thân"
Tất nhiên, từ "hòa thân" này là do người khác nói với nàng, bởi trước đó Á Mễ thậm chí không hiểu rõ nghĩa của nó
Nói một cách chính xác, hòa thân là một chính sách
Thậm chí đối với triều đại nông nghiệp Trung Nguyên như nhà Hán, hòa thân mang một phần ý nghĩa của sự khuất nhục
Kể từ năm 200 trước Công nguyên, khi Hán Cao Tổ gả con gái mình cho thiền vu Mạo Đốn của Hung Nô, cuộc trao đổi này bắt đầu trở thành một tập tục
Chọn một nữ nhân, đòi hỏi nàng phải đặt đại nghĩa quốc gia lên trên hết, chịu nhẫn nhục gánh vác trách nhiệm, cảm hóa và làm dịu lòng địch, từ đó những nữ nhân này trở thành người góp phần củng cố vùng biên giới và các vùng đất nghèo khó..
Các triều đại sau đó cũng cảm thấy phương pháp này khá ổn, vì suy cho cùng, người phải hòa thân chắc chắn không phải là con gái của chính họ
Đúng không
Tất nhiên, điều mà Lưu Kính nghĩ đến không chỉ đơn giản là vậy
Lưu Bang có lẽ đã bị cuốn vào vòng xoáy của tham vọng hay vì lý do nào đó mà hắn tin tưởng vào khả năng của mình, dẫn đến kết cục "bao vây tại Bạch Đăng"
Trước sự kiện này, Lưu Kính đã tâu lên Lưu Bang rằng Hung Nô có những dấu hiệu đáng ngờ, không hề yếu đuối như vẻ bề ngoài
Lưu Bang khi đó cho rằng Lưu Kính chỉ đang nói những lời xui xẻo, nên đã vô cùng bực tức và hạ lệnh giam giữ Lưu Kính vào ngục
Trận Bạch Đăng chính là nỗi nhục nhã lớn nhất trong cuộc đời của Lưu Bang, và cũng là một trong những vết nhơ trong lịch sử nhà Tây Hán
[ĐỌC TRUYỆN VIP MIỄN PHÍ TẠI Truyendich.vn]
Lưu Bang dẫn đại quân mà chẳng dám đánh trận với quân Hung Nô, bị vây khốn không rõ lý do tại Bạch Đăng, đến nỗi phải nhờ hối lộ một nữ nhân mới có thể thoát thân một cách nhục nhã
Dù Lưu Bang may mắn thoát khỏi vòng vây, vấn đề Hung Nô quấy phá biên giới phía Bắc vẫn chưa được giải quyết
Điều này khiến Lưu Bang lo lắng không yên, hắn nhớ đến Lưu Kính và triệu Lưu Kính đến hỏi kế sách
Trong hoàn cảnh đó, Lưu Kính đã đề xuất chính sách "hòa thân" kéo dài suốt ngàn năm sau
Chính sách hòa thân của Lưu Kính bao gồm ba nội dung chính
Bước đầu tiên, Lưu Kính đề nghị Lưu Bang gả công chúa trưởng cho thiền vu Mạo Đốn, cùng với những lễ vật hậu hĩnh
Mạo Đốn, khi nhận được công chúa cùng lễ vật, ắt sẽ yêu quý mà lập công chúa làm vợ cả, con trai mà công chúa sinh ra chắc chắn sẽ được lập làm thái tử
Bước thứ hai, khuyên Lưu Bang thường xuyên cử người đem những thứ dư thừa của triều Hán mà Hung Nô thiếu đến tặng, đồng thời gửi những kẻ giỏi ăn nói để dùng lễ nghi mà dạy bảo, khai sáng Mạo Đốn cũng như thái tử
Bước cuối cùng, dựa trên hai bước trước, khi Mạo Đốn còn sống, hắn là con rể của triều Hán; khi Mạo Đốn qua đời, cháu ngoại của Hán sẽ kế vị làm chủ Hung Nô
Cháu ngoại dĩ nhiên không thể nào chống lại ông ngoại, nhờ vậy mà Hán triều chẳng cần động đến một binh một tốt, cũng có thể khiến Hung Nô dần dần quy phục
Nghe có vẻ tuyệt vời, nhưng tựa như kế sách cắt "cỏ sáu nước" mà Lưu Kính đề xuất sau này, thực chất chỉ là thứ "cao dán" bề ngoài trông sáng bóng
Trước hết, không ai có thể đảm bảo rằng công chúa gả cho Hung Nô sẽ sinh con trai
Nếu công chúa chỉ sinh con gái hoặc thậm chí không sinh con, thì chẳng phải chính sách hòa thân này chỉ như múc nước trong gáo thủng sao
Thứ hai, Lưu Kính đã không nhận thức được rằng quan hệ giữa các quốc gia đều dựa trên lợi ích
Lòng tham của con người như vực sâu không đáy, của cải Hán triều càng tặng nhiều, lại càng kích thích lòng tham của Hung Nô, khiến họ càng muốn lấn tới
Cuối cùng, Lưu Kính đã quá đề cao tác dụng của lễ nghi mà quên mất ảnh hưởng của hoàn cảnh đối với con người
Hắn tin rằng chỉ cần triều Hán thường xuyên cử người đi giáo hóa Hung Nô, sẽ khiến cháu ngoại không dám đối kháng với hắn ngoại
Nhưng lịch sử các triều đại đã chứng minh rằng, vì quyền lực và lợi ích, thậm chí cha con, huynh đệ ruột thịt cũng có thể tàn sát lẫn nhau, huống chi là một người cháu ngoại sống xa nơi cố hương
Gậy và củ cà rốt mới là phương pháp đã được chứng minh hiệu quả
Hòa thân thì không nằm trong đó
Tuy nhiên, về tác dụng của chính sách hòa thân, các học giả đời sau vẫn luôn có những ý kiến trái chiều, tranh luận không dứt
Có người cho rằng hòa thân là một phương cách hiệu quả của xã hội phong kiến để duy trì quan hệ giữa các dân tộc, giúp giải quyết mâu thuẫn và tăng cường giao lưu, hiểu biết lẫn nhau
Nhưng cũng có người cho rằng hòa thân là chính sách nhục nhã, đầu hàng và bán nước
Lại có kẻ theo quan điểm trung dung, cho rằng không nên hoàn toàn khẳng định cũng không nên hoàn toàn phủ nhận chính sách hòa thân
Nhưng xét về hòa thân thời nhà Hán, thì cơ bản chẳng có tác dụng gì mấy
Dù rằng sau Hán đại Vũ Đế, chính sách hòa thân đã bị cấm, nhưng trong suốt lịch sử các triều đại phong kiến, từ Hán đến Tùy, Đường, Tống, Nguyên, Thanh, hầu như triều đại nào cũng có ghi chép về việc hòa thân với ngoại tộc – ngoại trừ nhà Minh
Nhà Minh là một triều đại kỳ lạ, cũng là triều đại có khí phách kiên cường
[ĐỌC TRUYỆN VIP MIỄN PHÍ TẠI Truyendich.vn]
Suốt cả triều Minh, không hề có ghi chép nào về hòa thân, bồi thường, cắt đất hay cống nạp
Rồi đến triều Thanh, lại là triều đại có nhiều cuộc hòa thân nhất
Các nữ nhân nhà Thanh phải cảnh giác, chẳng những ngày nào cũng phải đi trong đôi giày chật hẹp, mà không chừng bất cứ lúc nào cũng có thể bị đưa đi làm vợ người mọi rợ..
Hiện tại, triều đại Hán cũng vậy
Giả Hủ yêu cầu người Khương phải cung cấp quý nữ cho chính sách hòa thân
Dù sao, đại hòa nhập các dân tộc cũng không thể chỉ có nữ nhân người Hán bị đưa đi nơi khác, đúng không
Thế là mạng sống của Á Mễ được giữ lại, cùng với con ngựa đỏ nhỏ của nàng
Người Tây Khương vô cùng coi trọng sự việc này, không chỉ trình bày với Giả Hủ rằng Á Mễ là hậu duệ của một dòng dõi quý tộc, mang huyết thống cao quý nhất, mà còn đặc biệt chuẩn bị cho nàng một ấn tín bằng vàng theo kiểu Hán, chuẩn bị xe ngựa và sính lễ đầy đủ
Vào mùa hè năm Thái Hưng thứ sáu, họ hộ tống nàng suốt dọc đường đến tận Lũng Tây
Tại Vũ Uy, Lũng Tây, người Khương và người Hán giao tiếp với nhau, và từ Lũng Tây trở đi, Á Mễ chính thức bước vào đất Hán
Dưới chân thành Vũ Uy, Á Mễ lặng lẽ quan sát đầu mục của người Khương quỳ xuống trước vị Đô úy Vũ Uy của người Hán, nghe hắn ta đọc chiếu lệnh của triều đình Hán, rồi nhận lại lễ vật của người Hán… Người Hán, theo đúng lời hứa, đã ban cho người Khương hai ngàn thạch lương thực, một trăm cuộn vải, một trăm cân trà, một trăm cân muối cùng một số vật phẩm khác
Những người Khương hộ tống Á Mễ, nhiều kẻ lần đầu tiên được nhìn thấy nhiều lương thực đến như vậy
Khi tất cả những vật phẩm đó được tập trung lại, bọn họ liền cười rạng rỡ, mắt híp lại, lộ rõ hàm răng vàng khè
Á Mễ cảm thấy mình như một món hàng hóa, từ giờ trở đi, tiền bạc đã được trao đổi, đôi bên đều thanh toán sòng phẳng
Những người Khương thừa thãi vui vẻ trở về, chỉ để lại một số ít người Khương, chủ yếu là những thiếu nữ hầu hạ Á Mễ và vài người chăm sóc ngựa
Dù trong lòng Á Mễ đầy nỗi u sầu, nhưng nàng vẫn ngẩng cao cổ như một con thiên nga kiêu hãnh
Nàng không ngờ rằng những quan lại của người Hán chẳng mảy may muốn nhìn nàng thêm một lần, thậm chí Á Mễ còn thấy có người Hán khi đi ngang qua họ lại còn dùng tay bịt mũi
Bịt mũi ư
Có thật là hôi hám đến thế sao
Mặc dù Á Mễ biết rằng người Khương phải thường xuyên chung sống với trâu bò, cắm trại ngoài đồng hoang, nhưng nàng tự nhận mình vẫn giữ gìn sự sạch sẽ tương đối… Tuy nhiên, cảm giác này chẳng là gì so với những điều khác, nó nhanh chóng bị lấn át
Bởi vì sau khi rời khỏi Vũ Uy, Á Mễ bắt đầu thấy nhiều nhà cửa và ruộng đồng, cùng những cánh đồng trồng đầy lúa mạch
Bên cạnh Á Mễ, ngoài mấy cô gái trẻ hầu hạ ra, còn có một nữ nhân Khương lớn tuổi tên là Đại Dương
Đại Dương ngoài việc kể cho Á Mễ nghe những câu chuyện khiến nàng đỏ mặt, còn chia sẻ đôi điều về đất Hán
Nghe nói ngày xưa, Đại Dương từng đến Hán địa, thậm chí đã từng ghé qua vùng Tam Phụ Trường An, là một trong số ít người Khương có cơ hội chứng kiến vùng đất này
Từ Vũ Uy đến Trường An, đường dài dằng dặc
Cảnh sắc tươi mới, nhưng nhìn lâu rồi cũng trở nên mệt mỏi
"Vậy là ngày xưa, chúng ta cũng có người từng đến Trường An sao
Á Mễ tò mò hỏi, "Cả hoàng cung của người Hán nữa
Ngươi cũng đã từng tới đó chăng
"Không, ta chỉ nghe người ta kể lại thôi
Người phụ nữ Khương trung niên ngồi bên cạnh xe, giọng nói thoang thoảng theo nhịp lắc lư của cỗ xe, "Cha ta từng đến đó… Hắn nói hoàng cung của người Hán rất to, rất đẹp… có những mái nhà cao vút, những cột trụ to lớn, và sàn đá sạch sẽ… Ừm, không có phân ngựa hay phân dê, rất sạch sẽ…"
Á Mễ nhìn chằm chằm vào người phụ nữ Khương trung niên, xác nhận rằng bà ta không ám chỉ điều gì tới mình, im lặng một lát rồi không kiềm được mà hỏi tiếp: "Bên Hán… ta muốn nói, có thứ gì giống với chúng ta không
Có lều trại không
Còn trâu bò thì sao
Chẳng lẽ họ không nuôi trâu bò à
"Người Hán cũng có lều trại, nhưng chỉ quân lính mới dùng, dân thường thì không thích ở lều đâu…" Người phụ nữ Khương trung niên chậm rãi nói, "Trâu bò à… không, không có đâu… Họ trồng trọt nhiều hơn…"
"Thế có nơi nào để đua ngựa không
Á Mễ quay đầu nhìn con ngựa nhỏ đang theo sau cỗ xe của mình, "Nha Nha… Nha Nha cần phải chạy nhảy thường xuyên…"
Người phụ nữ Khương trung niên cũng liếc nhìn con ngựa đỏ nhỏ, rồi lại nhìn sang Á Mễ, người cũng trẻ trung và tràn đầy sức sống như con ngựa ấy, khẽ thở dài: "Có lẽ..
có lẽ sẽ có nơi..
Á Mễ lặng im
Nàng có thể cảm nhận được sự an ủi và chút miễn cưỡng trong lời nói của người phụ nữ
Một lát sau, Á Mễ cất lời hỏi: "Vậy còn cha của ngươi
Họ vẫn còn ở Hán địa chứ
Người phụ nữ cúi đầu: "Phải..
cha và anh trai của ta đều ở Hán địa..
họ đều đã lưu lại nơi ấy..
Nghe nói là ở không xa Trường An của người Hán..
"Thật sao
Á Mễ chưa kịp nhận ra điều gì khác thường trong lời nói, "Vậy ngươi có thể gặp lại họ rồi
Người phụ nữ Khương trung niên khẽ cười chua chát, nhưng không nói gì thêm
Á Mễ chợt như nghĩ ra điều gì, ngập ngừng: "Ý ta là..
à không..
ta muốn nói là..
Người phụ nữ cố nặn ra một nụ cười, khẽ lắc đầu: "Không sao đâu, đã bao nhiêu năm trôi qua rồi..
Hơn nữa, ta cũng thật lòng muốn gặp lại họ..
Có lẽ lần này, ta cũng sẽ giống như họ, mãi mãi..
mãi mãi ở lại Hán địa..
Haiz..
Nhưng ta nghĩ rằng, có lẽ họ..
họ cũng muốn được về nhà..
Tiếng vó ngựa lộp cộp vang lên trên con đường dài
Bánh xe lăn lộc cộc như đè nặng lên lòng người
Những lá cờ ba màu phấp phới trên đầu
Không hiểu vì sao, Á Mễ bỗng nhiên rơi lệ
"Ta..
ta nhớ nhà quá..
Nàng nức nở, đôi mắt đẫm lệ quay về hướng Tây, nơi quê hương xa xôi
Người phụ nữ Khương trung niên lặng im không nói gì, rồi chậm rãi đưa tay ôm Á Mễ vào lòng
Á Mễ khóc thút thít, nức nở hồi lâu, rồi dùng tay áo lau nước mắt, ngồi dậy
Nàng vốn dĩ không cảm thấy thân thiết với người phụ nữ này, nhưng qua lần này, đột nhiên Á Mễ nhận ra mùi hương từ bà khiến nàng cảm thấy dễ chịu..
giống như mùi hương mẹ nàng vẫn có trong ký ức
Một lúc sau, người phụ nữ cầm lấy cây sáo Khương, thổi lên những âm điệu buồn bã
Còn Á Mễ cũng cất cao giọng hát, bằng ngôn ngữ Khương mà nàng quen thuộc, nàng ngân nga bài ca dân tộc:
"Thảo nguyên mênh mông bát ngát, chỉ nghe tiếng hát chẳng thấy người..
Mặt trời đỏ chiếu cao, mây trắng trôi, thiếu nữ Khương chăn cừu nơi xa..
Cha đem quân đi, ý muốn chiếm thành Hán..
Bộ tộc đồng lòng khuyên can, ca dao tỏ tấm lòng..
Hán địa tuy đẹp đẽ, nhưng chiến tranh mang thương vong..
Cha chẳng nghe lời, kéo binh xuất chinh đánh giặc..
Bộ tộc ra sức khuyên can, lòng lo lắng khôn nguôi..
Cha ơi cha, ra đi mãi chẳng về..."