Trên con đường nhỏ chạy ven đê sông Cầu rẽ vào làng Vĩnh Thế, người ta thấy một nhà sư trẻ tuổi, thân thẻ tráng kiện tay chống gậy trúc, vừa đi vừa lâm râm niệm phật
Một chú tiểu vạm vỡ như nhà sư gánh một đôi thúng theo sau
Một bên thúng có một cái tay nải nâu, vào ở bên kia có mấy quyển kinh và nhiều giấy tờ gọi trong chiếc khăn nâu cũ
Nhà sư thông thuộc đường lối trong làng lắm, đi thẳng vào một xóm tới một toà nhà ngói, đứng ở cổng nói:
- Nam vô a di đà phật
Nghe tin ông bà đây hằng tâm hằng sản, sãi tôi đến xin ông bà mở lòng tu nhân tích đức, cúng vào việc sửa sang chùa chiền
Nguyên chùa Nghiêm Xá..
Không để sư nói dứt câu, chủ nhà quát lớn:
- Sư với mô gì
đem cho họ một đồng kẽm, một đồi kẽm thôi, rồi bảo họ đi ngay
Nhà sư mỉm cười khinh bỉ và toan cất tiếng bá ngọ lấy mấy câu
Nhưng giữa lúc ấy, ở trong nhà đi ra một thiếu nữ rất xinh tươi khiến nhà sư ngây người đứng ngắm, không rứt ra đi được
Thiếu nữ dịu dàng bỏ vào thúng nhà sư dăm đồng tiền kẽm mà nói rằng:
- Mẹ tôi cúng xin sư ông nhận cho
- Đa tạ thí chủ
Rồi cất tiếng du dương trong trẻo nhịp nhàng vừa nhìn thiếu nữ vừa đọc bài sau này:
Từng mảng rằng: Kẻ dựng phúc hẳn là gặp phúc, tên ghi muôn kiếp đá không mòn; người tìm nhân âu lại được nhân, dấu đễ nghìn năm gương chẳng bụi
Nếu cắm thẳng chiếc bóng theo vào lệch, cân nhắc hàng mây tóc nhận không sai
Đức Phật ta: chén nổi ân thiêng, tích hay phép nhiệm
Lá vuồm gấm thổi gió từ bể giác, doành mê nhẹ chở kẻ trầm luân, bóng đèn hoa lồng mây tuệ ngàn thiêng, bể khổ sáng đưa người ám muội..
Trong nhà lại thét ra:
- Liên
Cho tiền người ta rồi bảo người ta ra, hát với xướng mãi
Thiếu nữ có vẻ không bằng lòng đáp lại:
- Thưa mẹ, mẹ để sư ông đọc hết bài phả khuyến đã
Nàng quay lại mỉm cười bảo nhà sư:
- Sư ông cứ đọc đi
Sư ông cũng vui lòng chiều ý cô gái đẹp, lại cất tiếng ngâm nga đọc tiếp:
Sãi tôi nay: gặp thuở mình thời, sinh lầm nam tử
Võ dẹp loạn đã không hề thao lược, văn trị yên lại chẳng biết kinh luân
Tiến thì quan nghe đường ấy khó nhằm, trong thế giới ba nghìn dư, kìa trời đất xanh xanh nào có phụ; đạt mà sư, xem đạo này cũng phải, đường tu hành ba mươi sáu, với cõ hoa hơn hớn cũng là vui
Làm chi tham dục để nên lòng, luống chịu kiên vưu cho lụy tiếng
Một tên người nhà vội chạy ra:
- Thôi nhà sư đi
Rồi hắn chắp tay lễ phép nói với thiếu nữ:
- Bà lớn truyền cô vào ngay
Thiếu nữ phụng phịu:
- Vào thì vào
Ra đường, chú tiểu nói với nhà sư:
- Bạch thầy, nhà đó giàu có thế mà bủn sỉn quá đi mất
Nhà sư làu nhàu chửi:
- Bá ngọ nó chứ
- Bá ngọ cả cái cô thiếu nữ đẹp ghê gớm
- A di đà phật, chú chỉ nói bậy!...Nhưng bá ngọ nó, giá nó ở vào vùng Nghiêm Xá, Phú Mẫn thì phải biết tay ta
- Dạ bạch thầy, có thế
Nhưng biết đâu chẳng có ngày nó phải qua đò Kim Lũ
Giữa lúc ấy, một người to lớn ở phía sau tiến lên, lấy tay gạt mạnh bên quang của chú tiểu ra mà đi khiến chú căm tức, đặt gánh xuống đường, thò tay vào bọc toan rút dao đuổi theo
Nhưng nhà sư vội giữ lại thì thầm:
- Thôi, mặc kệ hắn, sinh sự với hắn làm gì
Chú tiểu hằn học:
- Nhưng bá ngọ nó, nó khinh thần trò mình ra mặt thế này thì chịu sao nổi
Mà thầy ạ, biết đâu nó không nghe lỏm được câu chuyện của ta
- Ờ, cũng có lý, vả thằng cha trông dáng bộ khả nghi lắm
Thực vậy, người ấy rất có vẻ bí mật: cái khắc nhiễu tam giang quấn rối sụp đến đôi lông mi rậm
Và tuy sang xuân, tiết trời ấm áp, mà chàng còn đội tùm hụp trên đầu chiếc khăn bịt lụa trắng che kín hẳn nửa mặt dưới, để hở ra hai con mắt thao láo
- Có lẽ nó ốm, thầy ạ
- Ốm mà lại đi nhanh như thế được
[ĐỌC TRUYỆN VIP MIỄN PHÍ TẠI Truyendich.vn]
Hai thầy trò còn đường bàn bạch chưa biết xử trí ra sao thì người kia đã đi khuất sau lũy tre thôn Vạn Đình
Nhà sư bảo chú tiểu:
- Cứ coi bộ hấp tấp vội vàng của hắn thì đổ rằng hắn đến Cổ Mễ để sang đò
- Bạch thầy, biết đâu hắn sang đò
Nhỡ hắn quay về Kinh Bắc thì sao
- Nhưng hắn quay về trấn lỵ thì đã làm sao
Trò lo lắm thầy ạ, trò chỉ sợ nó đã nghe lỏm được câu chuyện mình bàn tán.
Ở vùng này ít lâu nay nhan nhản những thám tử của quan trấn thủ, chắc thầy chẳng lạ
Phạm Thái - vì nhà sư chính là Phạm Thái - giật mình nhớn nhác nhìn quanh
Rồi quay lại bảo chú tiểu:
- Chú Quế, chú cứ đi thong thả nhé
Dứt lời chàng bước rất mau, hầu như chạy
Chú tiểu theo không kịp, đành để thầy đi trước
Một lúc lâu, Phạm Thái trở lại nói:
- Không biết nó biến đằng nào mất
Chẳng thấy bóng nó đâu nữa
- Bạch thầy, thật là một mối hoạn cho thầy trò ta
Phạm Thái đương lo lắng ngẫm nghĩ, cũng phải bật cười bảo tiểu Quế:
- Chứ nên cất kỹ cái kho "hán tự bá láp" của chú đi
Mối gì là mối hoạn....Nhưng ta hãy vào hàng này ngồi nghỉ uống bát nước chè tươi đã, rồi muốn ra sao thì ra
Hai thầy trò liền bước vào một cái quán bên đường ở đầu làng Ngọc Đôi
Ngày xưa đó là một bến đò sầm uất
Nhưng từ khi vua Quang Trung đắp lại con đường Bắc Thành qua Kinh Bắc đi thẳng lên Lạng Thương, Yến Thế, Lạng Sơn, thì bến đò Ngọc Đôi đã thiên đến Cổ Mễ
Dần dần, người ta rỡ hết hàng quán để mang lại dựng ở bến dưới, và bến cũ chẳng bao lâu đã thành một nơi bỏ hoang, còn trơ trọi mỗi một cái quán nước bán bánh
Một bà lão già ở đó với một đứa cháu gái nhỏ lên chín lên mười
- A di đà phật
Bạch sư ông vào sơi nước
- A di đà phật
- Trời đã xế chiều rồi, sư ông ý chừng đến chùa Cổ Mễ
[ĐỌC TRUYỆN VIP MIỄN PHÍ TẠI Truyendich.vn]
- Không đâu bà hàng ạ, sãi tôi đi khuyên giáo lấy tiền sửa chùa Nghiêm Xá
- A di đà phật
Vậy của ít, lòng nhiều, tôi xin cúng nhà chùa
Vừa nói, bà lão vừa moi bọc lấy hai đồng tiền kẽm bỏ vào thúng, khiến Phạm Thái cảm động đưa mắt nhìn chú tiểu:
- Phúc đức quá
Tôi xin cầu trời phật độ trì cho bà
Bỗng chú tiểu giật mình, vì chàng vừa nhác thấy người bí mật ban nãy một mình trên chiếc thuyền nan lênh đênh giữa giòng sông, nước chảy xiết
Chàng buông một tiếng thở dài như để trút hết lòng lo sợ băn khoăn
- Thì ra, chú ạ, người ấy không về trấn lỵ
Hai thầy trò vui mừng từ giả bà hàng ra đị Khi đến bến đò Cổ Mễ gặp một bọn lính ở thành Bắc cũng vừa tới
Nhân dân thất kinh giãn cả ra khi thấy một người trong bọn binh, chừng là cai đứng lên một mô đất bên sông và lớn tiếng nói:
- Có lệnh quan truyền không cho một tên lái đò nào chở sang ngang trong đêm hôm nay
Phải để mai quan quân khám tín bài hành khách đã
Phạm Thái đến gần người ấy và lễ phép hỏi:
- A di đà phật
Thưa thầy có việc gì quan hệ mới xảy ra mà cấm ngặt thế
Người cai bép sép trả lời:
- Nghe như vừa có tin ở phủ Từ Sơn báo bọn Đào Phùng phá ngục trốn thoát
Phạm Thái sửng sốt ngả đầu chào quay đi
Viên cai tưởng nhà sư sợ hãi, có biết đâu rằng chàng kinh ngạc vì vừa nhớ lại vừa nhận ra người bí mật kìa là Đào Phùng mà chàng đã gặp trong rừng Đình Bảng; Chàng quay lại bảo chú tiểu Quế:
- Tôi ta đi chẳng tối mất
Phạm Thái hấp tấp như thế là vì trong bọc chàng có nhiều giấy quan trọng và chàng sợ bọn lính đòi khám
Đi một quãng xa, chàng như không thể nhịn được nữa, ôm bụng cười rũ rượi
Chú tiểu hỏi:
- Bạch thầy, có chuyện chi mà thầy cười gớm giếc vậy
- Còn gì đáng cười cho bằng cách đề phòng bọn bầy tôi Quang Toản
- Đề phòng như thế thì có gì là đáng tức cười, bạch thầy
- Lại còn không tức cười à
Việc quan trọng thế mà để tiết lộ sự bí mật
Đợi người ta sang sông rồi mới cấm thuyền
Làm hai điều vô lý ấy thì chỉ có bọn bầy tôi Quang Toản
- Nhưng có ai sang sông cơ
- Ai
Đào Phùng chớ còn ai nữa
Cái người mà thầy trò ta ngờ oan là thám tử chính là Đào Phùng đó
- Sao thầy biết
Phạm Thái ngần ngừ đáp:
- Đoán...Nhưng việc của ta, ta hãy nghĩ đến đã
Bây giờ phải đi mau tới thành Kinh Bắc
- Đến nơi chắc cổng thành đã đóng rồi
- Thì ta vào chùa Yên Xá
Quả thực khi đến Kinh Bắc cầu treo đã kéo, và cổng thành đã đóng
Hai thầy trò Phạm Thái liền tìm vào chùa Yến Xá trú ngụ
Nửa đêm chú tiểu chợt thức giấc, không thấy sư ông nằm ở giường trên
Chú đoán chừng thầy ra sau, nên chú lại ngủ ngay
Sáng hôm sau, chú mở choàng mắt nhìn lên giường: sư ông vẫn còn ngũ, mà coi như ngủ say lắm
Yên lặng sắp sữa hành lý để chờ thầy dậy
Bỗng chú kêu rú lên một tiếng, khiến Phạm Thái tỉnh giấc hỏi:
- Cái gì thế, chú
- Bạch sư ông, đâu mất bọc giấy
- Giấy gì
[ĐỌC TRUYỆN VIP MIỄN PHÍ TẠI Truyendich.vn]
- Bạch thầy, giấy gói trong cái khăn nâu, mà thầy bảo là những bài phả khuyến...đem đi phát để quyên tiền
Phạm Thái mỉm cười:
- Mất thì thôi
Sau khi cùng sư ông chùa Yên Xá uống thiền trà, Phạm Thái cáo từ ra đi..
Vừa vào trong thành, chàng đã nghe thấy lời đồn huyên náo: "Tối hôm trước có người đến dán giấy ở các cổng thành xúi giục nhân dân nổi loạn để đánh đổ nhà Tây Sơn và phò nhà Lê lên ngôi trời
Giấy ấy hiện đã bóc nộp quan trấn thủ
Nhưng ở trong thành còn nhiều người nhặt được cũng tờ giấy như thế mà không biết ai bắn từ đâu tới vì tờ nào cũng vào một cái tên
Phạm Thái hỏi một người đàn bà:
- Có thể xem được không bà
Người kia vênh mặt bỉu môi, nhiếc nhà sư:
- Xem
Có mà mất đầu
Ai dám chứa cái của nợ ấy ở trong nhà mà xem được
Hai thầy trò Phạm Thái ung dung đến một hàng cơm quen thuộc ở phố Tiền Môn
Chủ quán đon đả ra cửa mời chào:
- A di đà phật
Đã lâu lắm mới thấy sư ông Phổ Chiêu đến hàng
Mời sư ông vào nhà trong cho tĩnh
Vốn biết sư ông thích rượu nhắm thịt nướng chả, chủ quán sợ để ngài ngồi ngoài hàng, ngài ngượng không dám gọi những món "thiền giới", nên có nhã ý mời ngài vào một phòng vắng để ngài được tự tiện dùng thứ gì thì dùng, dầu "cẩu nhục" đi nữa không sao
Phạm Thái vừa nhắp cạn chén trà mạn tống khẩu thì ở ngoài hàng có tiếng nguyền rủa ôm xòm
Chàng tò mò ra xem: Một công tử cầm tờ giấy đầu chữ in bảo chủ quán:
- Ta đến trước cửa hàng nhà ngươi bắt được mảnh giấy ghê gớm này
Phạm Thái đến gần thì vừa gặp chú tiểu tỏ vẻ kinh ngạc đưa mắt nhìn chàng
Chàng cũng quắc mắt nhìn lại, rồi ôn tồn hỏi người vừa vào:
- Tờ giấy gì thế
Công tử đọc cho tôi nghe với
- Một tờ giấy chữ nôm, nhà sư ạ
Chẳng biết đứa nào hỗn xược dám viết, dám in những câu phạm thượng thế này
Rồi chàng lẩm nhẫm đọc:
"Từ khi đức Thái tổ nhà Lê ta khở nghĩa ở Lam Sơn đánh đuổi quân Minh mà lấy lại giang sơn gấm vóc tới nay, trải có hai mươi bốn đời vua, gần bốn trăm năm dựng nghiệp đế, thừa lệnh trời trị nhân dân trăm họ
Tuy trong khoảng vài chục năm, cha con Mạc manh tâm phản phúc thoán đoạt ngôi rồng nhưng lưới trời riết ráo kẻ thoán nghịch tránh sao cho khỏi sa vào
"Nay anh em cha con Tây Sơn ngu độn, bạo ngược, chẳng hiểu lẽ mệnh trời, chẳng nghĩ tới nghĩa vua tôi, dám dấy quân phản loạn để đến nỗi hoàng đế phải phiêu lưu đất khách gần mười năm nay
Than ôi, vua bị nhục, bầy tôi phải chết
Nay vua ta bị nhục mà ta nỡ sống an nhàn được ru
"Hỡi anh em, ta phải tỏ cho quân Tây Sơn biết rằng đất Bắc chẳng thiếu anh hùng, nghĩa sĩ
Anh em hẳn còn nhớ câu nói ngạo mạn, khinh thị của Nguyễn Huệ khi hắn mới tới Thăng Long
Hắn nói rằng: Ngoài Bắc Hà chỉ có mỗi một thằng Chỉnh, nay đã theo hầu tao rồi
Còn thì toàn một giống giẽ giun, cầy sấy"
"Anh em đã nghe rõ chưa
"Vậy, nào những ai là bầy tôi trung nhà Lê - mà ai lại không là bầy tôi trung nhà Lê, vì ông cha chúng ta đều đời đời ăn lộc nhà Lê, - hãy đêm ngày lo toan việc khởi nghĩa phục thù cho nhà Lê đi
Bọn chúng tôi hợp tập được một đảng có mấy vạn người tản mát khắp các nơi, chỉ chờ anh em trong nước tiếp ứng là khởi sự đó thôi
Ký tên:
"Những tôi trung của nhà Đại Lê
Niên hiệu Chiêu Thống thứ mười hai"
Nghe đọc xong tờ hịch Phạm Thái nói:
- A dì đà phật
Lời lẽ mạnh quá
- Nhưng ta phải mang tờ giấy này lên trình quan trấn thủ mới được
Dứt lời, chàng hấp tấp đứng dậy đi thẳng
Chàng công tử vừa ra khỏi thì một bọn quan võ đến hàng thét bảo chủ quán làm rượu
Phạm Thái nghe một người nói:
- Đã biết mà
Nó chưa đi thoát vùng này mà
- Ngài nói Đào Phùng
- Chứ còn ai
Gớm thật
Vừa trốn ở ngục ra đã táo tợn dám đi rải hịch xúi dân làm loạn được rồi
Một người hỏi:
- Những tờ hịch chữ in
Vậy nó khắc, nó in sao chóng thế được
Một người khác, giọng bí mật:
- Ồ phải biết, đảng nó to lắm
Phạm Thái mỉm cười, quay vào nhà trong uống rượu